AFFECTIO SOCIETATIS I PRAVO PRIVREDNIH DRUŠTAVA

Pojam aff ectio societatis u pravu privrednih društava izaziva dosta kontroverzi. Najpre, u pogledu toga da li uopšte postoji kao institut. Zatim, ako se i priznaje njegovo postojanje, i u pravnoj teoriji i u sudskoj praksi različito se gleda na njegovu ulogu. O tom institutu najviše je raspravljala francuska pravna doktrina i sudska praksa, kao i o institutu kauze, dok druga relevantna prava, poput nemačkog, britanskog, švajcarskog, ne prepoznaju ni jedan ni drugi institut. Srpska regulativa privrednih društava ne prepoznaje institut aff ectio societatis kao imenovani institut, ali se ipak otvara pitanje da li se može pretpostaviti da on postoji, kao nešto poput instituta kauze, koji, istina, srpski zakonodavac imenuje ali ne zahteva njegovo izričito navođenje u ugovoru s obzirom na to da se može pretpostaviti (oboriva pretpostavka) da postoji i da ima značaj opšteg uslova za zaključenje ugovora, poput drugih takvih opštih uslova (sposobnost ugovornih strana, saglasnost izjavljenih volja ugovarača, dopušten i dozvoljen predmet, kauza-osnov i propisana ili ugovorena forma).

U ovom radu raspravlja se pitanje pojmovnog određenja ustanove aff ectio societatis i konstatuje da ona ima subjektivno određenje (zajednička volja zaključenja ugovora o osnivanju privrednog društva i sticanja statusa člana tog društva) i objektivno određenje (unošenje određenog uloga za vršenje određene delatnosti radi sticanja dobiti uz zajednički rizik). Na ovim osnovama konstatuje se da je ovo institut drugačiji od drugih opštih uslova za zaključenje ugovora, pogotovo od instituta saglasnosti izjavljenih volja ugovarača i instituta kauze. Najzad, zaključuje se da se postojanje aff ectio societatis u ugovoru o osnivanju privrednog društva može i pretpostaviti utvrđivanjem njegovog i subjektivnog i objektivnog segmenta (utvrđivanje zajedničke namere ugovarača) i, ujedno, naglašava važnost postojanja zbog višestruke uloge.

Uloga instituta aff ectio societatis može se sintetizovati u tri polja. Prvo, razgraničenje privrednog društva od drugih organizacionih formi koje mogu imati i prirodu nekog društva, ali ne privrednog, pravno valjanog (građansko društvo, društvo kreirano kao faktičko, tajno društvo) ili ne (fi ktivno društvo, postojanje fiktivnog člana, simulovani ugovor). Drugo, razgraničenje ugovora o privrednom društvu od drugih ugovora koji mogu imati neke elemente ovog društva ali ne i sve (ugovor o radu, ugovor o kreditu ili zajmu, ugovor o depozitu, ugovor o konzorcijumu, ugovor glavnog izvođača i podizvođača i slično). I, treće, razgraničenje privrednog društva od drugih organizacionih formi (ekonomska interesna grupacija, udruženje, poslovno udruženje, zadruga, zadužbina, sindikat banaka, pul osiguranja i slično). Time se institutu praktično daje status izjednačen s prirodom drugih opštih uslova za zaključenje ugovora o privrednom društvu i drugih bitnih elemenata ovog ugovora, čiji izostanak može voditi i ništavosti ovog ugovora i na njegovoj osnovi nastalog privrednog društva; institut aff ectio societatis je inače krajnje redak u pravu privrednih društava zbog pravne sigurnosti svesnih trećih lica koja posluju s društvom.

Ključne reči: pojam aff ectio societatis, uloga aff ectio societatis, privredno društvo, ugovor o osnivanju društva, ništavost društva.