OBAVEZA OSIGURANIKA DA SARAĐUJE SA OSIGURAVAČEM U UTVRĐIVANJU NASTANKA OSIGURANOG SLUČAJA U SAVREMENIM EVROPSKIM PRAVIMA (I DEO)

U članku autor na razlikama koje postoje u tokom proteklih šesnaest
godina reformisanim izvorima prava kontinentalnih evropskih država koji
uređuju ugovor o kopnenom osiguranju u pogledu pre svega načina nastanka
i sadržine obaveze osiguranika da sarađuje sa osiguravačem u utvrđivanju
nastupanja osiguranog slučaja i obima obaveze osiguravača na plaćanje
naknade, raspravlja više značajnih pitanja koja su od interesa za savremeno
regulisanje ove obaveze u budućem Građanskom zakoniku Republike
Srbije, čiju je treću verziju radnog teksta objavila Komisija Vlade RS za izradu
Građanskog zakonika Republike Srbije 29. maja 2015. godine. Sa tim razlikama
u vezi jedno od glavnih pitanja o kome se raspravlja je da li ovu obavezu koja
u našem važećem Zakonu o obligacionim odnosima od 1978. godine, odnosno
u ugovornom pravu osiguranja Srbije nije regulisana kao zakonska ugovorna
obaveza osiguranika, regulisati kao zakonsku ugovornu obavezu, ugovorenu
obavezu ili u kom obimu je regulisati kao zakonsku, a u kome kao ugovorenu
obavezu, tj. u kom je obimu prepustiti da je reguliše osiguravač u uslovima
osiguranja. Zatim, da li ovu obavezu koja postoji u svim vrstama osiguranja regulisati kao jedinstvenu sa obavezom osiguranika da osiguravaču kad
nastupi osigurani slučaj prijavi nastanak osiguranog slučaja, ili kao samostalnu,
odvojenu i nezavisnu od ove. I ukoliko se reguliše kao samostalna da li je i u kom
obimu, odnosno značenju je obaveza saradnje osiguranika sa osiguravačem u
utvrđivanju nastupanja osiguranog slučaja i obima obaveze osiguravača na
plaćanje naknade jedna pravna celina sa obavezom osiguranika da osiguravaču
prijavljivi nastupanje osiguranog slučaja. Kako kreirati ovu obavezu u pogledu
njenog dejstva: na zahtev osiguravača ili i bez zahteva osiguravača, dakle, kao
zakonsku ili ugovorenu obavezu koja nastaje za osiguranika ex lege, odnosno
na osnovu određenja u ugovoru. Takođe, raspravlja se pitanje koliko razuđena u
pogledu elemenata koji čine njenu sadržinu treba da bude zakonom regulisana
ova obaveza, te koje detalje sadržine, odnosno elemente treba da obuhvati
u značenju skupa određenih dužnosti koje treba da ima osiguranik prema
osiguravaču da bi ona odgovarala savremenim potrebama osiguranja u Srbiji.
I da li te dužnosti koje čine okvir obaveze saradnje treba ili ne treba zakonom,
odnosno ugovorom limitirati. Koja lica u osiguranju treba da budu određena
kao njeni obveznici pored osiguranika. Kao i kojim posledicama, koje čine prava
osiguravača prema osiguraniku, treba sankcionisati povredu obaveze saradnje,
odnosno povredu dužnosti koje tu saradnju čine. I na koji način oblik i stepen
krivice osiguranika ispoljen prilikom povrede obaveze saradnje i dužnosti koje
je čine treba i na koji način da utiče na vrstu prava koje osiguravaču ima. Od
značaja u članku je i rasprava o najprikladnijem terminološkom imenovanju
ove obaveze za naše domaće pravo za čije označavanje pravni sistemi evropskih
kontinentalnih država koji se u članku ispituju koriste različite nazive ili se ona u
njima uopšte ne imenuje.

Ispitivanje rečenih pitanja sprovodi se, s jedne strane, na rešenjima
koja su prihvaćena u reformisanim zakonima evropskih država koje su
sa stanovišta kopnenog osiguranja, finansija i privrede uopšte u vrhu
najrazvijenijih evropskih država i najrazvijenijeg kopnenog ugovornog
prava osiguranja (Nemačka, Austrija, Švajcarska i Francuska), a s druge
strane, u reformisanim zakonima evropskih država koje su na naznačenom
polju blizu ili sasvim na periferiji da bi se ustanovilo koliko oni prate ili
zaostaju i na kojim područjima za savremenim regulisanjem u najrazvijenijim
državama, odnosno pravima o kopnenom ugovornom pravu osiguranja
(Češka, Bugarska, i Rumunija). I na rešenjima koje je doneo međunarodni
dokument koji treba da čini osnov za izradu buduće direktive o evropskom
(kopnenom) ugovornom pravu osiguranja, koji je donet 1 novembra 2015.
godine pod nazivom Principi Evropskog ugovornog prava osiguranja za koji još dok je bio u Nacrtu iz 2007. i 2009. godine vladalo opšte uverenje
u evropskoj naučnoj javnosti da je napredan i uravnotežen sistem zaštite
osiguranika i osiguravača.